Οι «μαύρες τρύπες» στην τιμολόγηση της αμόλυβδης βενζίνης στην Ελλάδα

Από την «Εφημερίδα των Συντακτών», έρευνα του Γιάννη Μπαζαίου για την τιμολόγηση της αμόλυβδης βενζίνης στην Ελλάδα.

Τα μυστικά της τιμολόγησης καυσίμων στην Ελλάδα και πώς μπορεί να πιεστεί η γραμμή εισαγωγής, παραγωγής, μεταφοράς και εμπορίας για να έχουμε ανεκτές τιμές ακόμη και σε περιπτώσεις μεγάλων αυξήσεων του αργού πετρελαίου.

Στα όρια κρατικού μυστικού παραμένει ο τρόπος τιμολόγησης των καυσίμων στην Ελλάδα, σε κάθε στάδιο εισαγωγής, διύλισης, χονδρικής εμπορίας και λιανικής, με εκατέρωθεν υπονοούμενα για υπερκέρδη και τον… προϋπολογισμό να κάνει πάρτι εσόδων.

Είναι προφανές ότι ο κόμπος έχει φτάσει στο χτένι και μέχρι η Επιτροπή Ανταγωνισμού να βγάλει δημόσια το πόρισμά της και να κάνει συστάσεις, όπως έχει προαναγγείλει, «φωτίζουμε» όλες τις πλευρές, ξεκινώντας από το δημοφιλέστερο καύσιμο, τη βενζίνη. Χωρίς να ξεχάσουμε, προσεχώς, το πετρέλαιο κίνησης και τα στρατιωτικά καύσιμα. Για διευκόλυνση της περιήγησης στον περίπλοκο κόσμο της τιμολόγησης των καυσίμων ξεκινήστε από το αναγκαίο λεξιλόγιο όρων.

Οπως έχει καταγράψει σε αναλυτικά πορίσματά της η Επιτροπή Ανταγωνισμού τα τελευταία 20 χρόνια, τα δύο διυλιστήρια επιλέγουν να χρησιμοποιούν τις υψηλότερες διαθέσιμες τιμές των διεθνών αγορών διυλισμένων προϊόντων(!), υπολογίζοντας τον μέσο όρο High-CIF PLATTS των τελευταίων 4 εργάσιμων ημερών και τον αντίστοιχο μέσο όρο της ισοτιμίας δολαρίου/ευρώ, στοχεύοντας να διατηρούνται όσο πιο κοντά αντέχει η αγορά στη λεγόμενη «Τιμή Αντικατάστασης» (και όχι μόνο) με καθημερινά stress tests.

Πρακτικά η επιλογή αυτή υποκρύπτει PREMIUM (βλ. σχετικό λήμμα) από τη μέση τιμή PLATΤS, καθώς σπρώχνει την τιμολόγηση κοντά σε τιμές SPOT ή και ακόμη παραπάνω, αντί των προθεσμιακών συμβολαίων.

Για παράδειγμα, η χονδρική τιμή διυλισμένης βενζίνης 10 ppm CIF MED του περασμένου Σαββάτου 11 Ιουνίου προέκυψε χρησιμοποιώντας μ.ό. 4 ημερών (από Τρίτη έως Παρασκευή) 1.439,06 USD/mt.

Επισημαίνουμε όμως ότι βάσει στοιχείων από συνδρομητική υπηρεσία (Quantum Intelligence) για την ίδια χρονική περίοδο, προκύπτει μ.ό. 4 ημερών στα 1.431,56 USD/mt, δηλαδή μια διαφορά 7,5 δολαρίων –άλλες ημέρες η διαφορά αυτή μπορεί να είναι ακόμη και διπλάσια και μιλάμε για τη λεγόμενη τιμή βάσης επί της οποίας προστίθενται τα λεγόμενα «PREMIUM» και οι φόροι.

Παραπλήσια μεγέθη ισχύουν και για τα δύο εγχώρια διυλιστήρια.

Τη συγκεκριμένη ημέρα (το προηγούμενο Σάββατο 11 Ιουνίου 2022) η βασική χονδρική τιμή προέκυψε προσθέτοντας στο βασικό θεωρητικό κόστος ένα επίσημο PREMIUM (42,50 USD/mt) και στη συνέχεια μια χρέωση PREMIUM BIO (75,00 USD/mt).

Σημειώστε εδώ ότι το βασικό PREMIUM ανά μετρικό τόνο (mt) για την αμόλυβδη βενζίνη 95 οκτανίων είναι 42,50 δολάρια και ανεβαίνει στα 72,50 ευρώ για την αμόλυβδη 98 οκτανίων ή στα 131,50 ευρώ για την αμόλυβδη 100 οκτανίων, στους ημερήσιους τιμοκαταλόγους που έχουμε στη διάθεσή μας.

Σημειώστε ακόμη ότι η τρέχουσα χρέωση για βιοκαύσιμα (βιοαιθανόλη ή βιοαιθέρες) είναι πρακτικά άλλη μια «μαύρη τρύπα»: για 3,3% περιεκτικότητα στη βενζίνη το PREMIUM BIO είναι 75 δολάρια/mt αναμεμειγμένου τελικού προϊόντος και για 7% περιεκτικότητα στο πετρέλαιο κίνησης είναι 72 δολάρια.

Μεταφράζοντας το συνολικό ποσό σε ευρώ φτάνουμε σε 1.457 ευρώ/mt ή σε 1.116,40 ευρώ/m3 (πολλαπλασιάζοντας με το ειδικό βάρος της βενζίνης 0,766) και με ένα μικρό PREMIUM ακόμη (φορτωτικά κ.λπ.) η χονδρική διαμορφώθηκε σε 1.121,89 ευρώ/κυβικό, προ φόρων.

Από εκεί και πέρα, προστίθενται το Ανταποδοτικό Τέλος της… Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας (0,20392 ευρώ/m3), θεωρητικά για να υπάρχει εποπτεία σε όλο το εύρος της αγοράς καυσίμων (δεν την έχουμε αντιληφθεί δημοσίως τα τελευταία χρόνια), ο ειδικός φόρος κατανάλωσης (700 ευρώ/m3 για τη βενζίνη ή 400 ευρώ/m3 για το πετρέλαιο κίνησης), η Εισφορά Ειδικού Λογαριασμού Πετρελαιοειδών (1,2% επί της τιμής διυλιστηρίου, βλ. ΦΕΚ 95 Α/2005) και το Ειδικό Τέλος ΔΕΤΕ (Δικαιώματα Εκτέλεσης Τελωνειακών Εργασιών 0,5% επί της χονδρικής τιμής προ φόρων και 0,5% επί του… Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης) για να φτάσουμε στον καθορισμό της χονδρικής τιμής πώλησης στις μεγάλες εταιρείες πετρελαιοειδών με εμπορικό σήμα, η οποία το Σάββατο 11 Ιουνίου ήταν 1.844,662 ευρώ/κυβικό μέτρο (m3, ή 1.000 λίτρα).

Η χονδρική τιμή προς τις εταιρείες παραμένει ενδεικτική, καθώς η Επιτροπή Ανταγωνισμού έχει καταγράψει στο πρόσφατο παρελθόν και εκπτωτικά πακέτα ή επιστροφές – αν και σήμερα ακούμε ότι είναι μειωμένα.

Μέχρι να φτάσει στην αντλία του πρατηρίου όμως υπάρχουν και άλλα σκαλοπάτια, όπως το κόστος μεταφοράς (περίπου 10 ευρώ/m3 εντός Αττικής), το μεικτό περιθώριο του εμπορικού σήματος και το μεικτό περιθώριο του πρατηρίου το οποίο κατά μ.ό. διαμορφώθηκε το Σάββατο 11 Ιουνίου κάτω από 60 ευρώ/m3, δηλαδή περίπου 3,0% επί της χονδρικής τιμής.

Το σύνολο όλων αυτών είναι χονδρικά στα 1.938,662 ευρώ/m3 και επιβαρύνεται με ΦΠΑ 24% (άλλα 465,28 ευρώ) για να δώσει μια μέση λιανική τιμή στην αντλία 2,404 ευρώ ανά λίτρο αμόλυβδης βενζίνης 95 οκτανίων.

Περιθώρια… μείωσης

Η διαφορά υπέρ των διυλιστηρίων που προκύπτει από την αφαίρεση του λεγόμενου PLATTS από τη χονδρική τιμή που πουλάνε τα διυλιστήρια στις μεγάλες εταιρείες εμπορίας καυσίμων είναι της τάξης των 80 ευρώ ανά κυβικό αμόλυβδης βενζίνης 95 οκτανίων και δεν είναι αμελητέα εάν συνυπολογίσουμε ότι και η διαμόρφωση της τιμής PLATTS εμπεριέχει σημαντικά αυξημένο περιθώριο διύλισης σε σχέση με το αργό πετρέλαιο (CRACK SPREAD) και ένα μέρος του αποτυπώθηκε ήδη στα οικονομικά αποτελέσματα πρώτου τριμήνου που ανακοίνωσαν πρόσφατα τα δύο ελληνικά διυλιστήρια.

Σημειώνεται ακόμη ότι τα δημόσια έσοδα (ΕΦΚ και ΦΠΑ) καταγράφουν υπερκέρδη τους τελευταίους μήνες σε σχέση με τις προβλέψεις του προϋπολογισμού.

Γνωρίζουμε ότι η λιανική τιμή στην Ελλάδα ενσωματώνει σταθερούς φόρους, όπως τα 70,00 σεντς Ειδικό Φόρο Κατανάλωσης ανά λίτρο βενζίνης και 35 σεντς μερίδιο ΔΕΤΕ αλλά και μεταβλητούς φόρους, όπως τα ανταποδοτικά τέλη, η εισφορά 1,2%, το 0,5% μερίδιο του ΔΕΤΕ και πάνω από όλα αυτά (φόρος επί… φόρου) ΦΠΑ 24% -όμως σε τέτοια συγκυρία δεν μπορεί να μην είναι προτεραιότητα η συμπίεση κάθε περιθωρίου που μπορεί να μειώσει την επιβάρυνση των καταναλωτών και της οικονομίας.

Ο συνδυασμός προσωρινής μείωσης του ειδικού φόρου κατανάλωσης π.χ. κατά 20 σεντς και η μετάταξη των καυσίμων σε ΦΠΑ 13% θα αποσυμπιέσει άμεσα τις τιμές χωρίς δημοσιονομικές επιπτώσεις. Κι αν ξαναδούμε τα κάθε είδους κοστολόγια από «λευκό χαρτί» εύκολα η τιμή της βενζίνης στην αντλία μπορεί να κατέβει σημαντικά κάτω από τα 2 ευρώ ανά λίτρο.

Για παράδειγμα, να εξετάσουμε εάν το λεγόμενο κόστος διατήρησης αποθεμάτων (90 ημερών) οφείλει να αλλάξει πρόσημο και να γίνει… κέρδος διατήρησης αποθεμάτων.

Πρέπει ακόμη να ξαναδούμε τις τιμές αναφοράς στα αρχικά στάδια, ειδικά στο πεδίο των ενεργειακών προϊόντων, και αντί για High SPOT να οδηγηθεί η αγορά σε μεγάλο μερίδιο μακροχρόνιων συμβολαίων (FUTURES) που εξασφαλίζουν για όλους χαμηλότερες τιμές.

Από χρηματοοικονομική πλευρά είναι προφανές ότι από τη χονδρική στη λιανική τα περιθώρια είναι συμπιεσμένα στην Αττική όπου ο ανταγωνισμός είναι έντονος και τα μεταφορικά έξοδα περιορισμένα. Σε άλλες περιοχές όμως και ιδίως σε νησιά τα κόστη είναι αυξημένα και οι λιανικές τιμές είναι πολύ αυξημένες – είναι απορίας άξιο γιατί δεν αξιοποιείται η Εισφορά Ειδικού Λογαριασμού Πετρελαιοειδών επικεντρωμένα στη μείωση του κόστους μεταφοράς καυσίμων σε δυσπρόσιτες περιοχές ώστε να χτυπηθεί το αυξημένο κόστος στην πηγή του και να μειωθούν σημαντικά οι ακραίες τιμές.

Υπερήφανα κέρδη

Με όλα αυτά που διαβάζετε το περιθώριο διύλισης (ας το ονομάσουμε μεικτό περιθώριο κέρδους) έχει πολλαπλασιαστεί φέτος, από τα 9-10 δολάρια ανά bbl πέρυσι σε παγκόσμιο επίπεδο, σε κάτι παραπάνω από 43 δολάρια στα μέσα Ιουνίου, γεγονός που παραδέχονται και οι μεγάλοι διεθνείς παραγωγοί πετρελαιοειδών στις αναφορές τους προς τους επενδυτές (βλ. https://www.bp.com/en/global/corporate/investors/analyst-information/trading-conditions-update.html) καταγράφοντας αύξηση του περιθωρίου στην περιοχή της Μεσογείου από τα 7,6 δολάρια ανά βαρέλι το δεύτερο τρίμηνο 2021 στα 39,0 δολάρια (RMM) ανά βαρέλι Brent το δεύτερο τρίμηνο 2022.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ… και όχι μόνο

BRENT: Ημερήσια διακύμανση Μ.Ο. προθεσμιακών συμβολαίων μελλοντικής παράδοσης «ελαφρού» αργού πετρελαίου προέλευσης Βόρειας Ευρώπης. Εκφράζεται σε δολάρια ανά βαρέλι (1 bbl = 159 λίτρα). Είναι… άχρηστη (αλλά βολική για κερδοσκοπία) πληροφορία, καθώς οι τιμές την ίδια ημέρα διαφέρουν σε κάθε παραγωγό ανάλογα με την ποιότητα της πρώτης ύλης, τη χώρα, τα μεταφορικά ή τις γεωπολιτικές εξελίξεις και δεν σχετίζεται με τη διακύμανση των χονδρικών ή λιανικών τιμών διυλισμένων καυσίμων.

ΤΟΝΟΣ: Μετρικός τόνος ή mt, χωράει περίπου 7,33 bbl αργού πετρελαίου, ανάλογα με το ειδικό βάρος. Τα διυλισμένα υγρά καύσιμα φτάνουν στη χονδρική και τη λιανική μεταφρασμένα σε κυβικά μέτρα (m3), π.χ. ένα κυβικό μέτρο βενζίνης ειδικού βάρους 0,755 ή 0,766 τιμολογείται πολλαπλασιάζοντας το κόστος ανά μετρικό τόνο επί 0,766. Το ειδικό βάρος του πετρελαίου κίνησης είναι 0,845 και του πετρελαίου θέρμανσης 0,852.

PLATTS: Διεθνής υπηρεσία αναφοράς τιμών για τις τιμολογήσεις στη βιομηχανία πετρελαίου – μπορεί να εμπεριέχει μεταφορικό κόστος, ασφάλιστρο ή έκπτωση. Η πλήρης αναφορά δείχνει το είδος του εμπορεύματος (π.χ. PREMIUM UNLEADED GASOLINE 95 RON), τη συμφωνία παράδοσης (FOB ή CIF), τον τόπο (π.χ. για την Ελλάδα MED -Mediterranean). Η μέθοδος τιμολόγησης μπορεί να είναι FUTURES ή SPOT.

FUTURES: Χρηματιστηριακά στοιχήματα διαμόρφωσης τιμής εμπορευμάτων προθεσμιακά, στη λήξη κάθε συμβολαίου. Το τρέχον συμβόλαιο αναφέρεται σε χρονικό διάστημα μετά από δύο μήνες. Για κάθε μήνα λήξης υπάρχει διαφορετικό «στοίχημα». Μεγάλο ποσοστό των ενεργειακών αναγκών οφείλει να καλύπτεται από προθεσμιακά συμβόλαια έναντι των ακριβότερων συμβολαίων τύπου SPOT στη χονδρική, ασχέτως κόστους του παραγωγού ο οποίος… επιτρέπεται να προμηθεύεται με προθεσμιακά συμβόλαια, αντισταθμίσεις ή arbitrage (= εξισορροπητική κερδοσκοπία) αλλά δεν υποχρεούται να κοστολογήσει ανάλογα.

SPOT: Μέσος όρος σταθμισμένων συναλλαγών ημέρας στο Χρηματιστήριο Λονδίνου, όπως διαμορφώνεται στις 16.30 τις εργάσιμες ημέρες (18.30 ώρα Ελλάδας) και εκφράζεται συνήθως σε μέση τιμή και περιθώριο Low – High. Τιμή για εμπορεύματα άμεσης παράδοσης.

Dated BRENT: Χρονολογημένη αγορά Brent, την οποία η υπηρεσία Platts αξιολογεί σε προθεσμιακή βάση 7-15 ημερών -όσο χρειάζεται δηλαδή ένα φορτίο π.χ. από Σικελία (Santa Panagia Bay) μέχρι να ξεφορτώσει στην Αττική. Δημιουργεί τιμές αναφοράς, σε αυτή τη συγκυρία μικρότερες από τις τιμές SPOT, για την τιμολόγηση συμβολαίων αργού πετρελαίου παγκοσμίως.

PREMIUM: Πρόσθετα ποσά (USD/mt) που συμφωνούνται μεταξύ πωλητή και αγοραστή, επιπλέον του κόστους αναφοράς σε κάθε στάδιο. Συχνά προβλέπονται αναλογικές εκπτώσεις ή επιστροφές.

FOB (Free Οn Board): Το συμβόλαιο τιμολογείται με την παράδοση σε πλοίο στο λιμάνι φόρτωσης και ο αγοραστής αναλαμβάνει τα κόστη ασφάλισης και μεταφοράς στο λιμάνι προορισμού (FCA για οδικές μεταφορές).

CIF (Cost, Insurance, Freight): Το συμβόλαιο ολοκληρώνεται με την άφιξη του φορτίου στο λιμάνι προορισμού και εκτός από το κόστος προϊόντος, περιλαμβάνει ασφάλιση και έξοδα μεταφοράς.

CRACK SPREAD: Διαφορά τιμής αργού πετρελαίου και διυλισμένου προϊόντος, αντιπροσωπεύει το περιθώριο διύλισης (USD/bbl).

PRICE CAP: Μέθοδος καθορισμού τιμών μιας εταιρείας διανομής κοινής ωφελείας όπου ορίζεται μέγιστο επιτρεπόμενο επίπεδο τιμής από τις ρυθμιστικές αρχές, με σχετική ευελιξία εντός συγκεκριμένου χρονικού πλαισίου.