Του Mohamed A. El-Erian
Η αβεβαιότητα για τη ζήτηση, η υψηλή παραγωγή και ο σκεπτικισμός γύρω από την αποφασιστικότητα του ΟΠΕΚ να μειώσει την προσφορά, έχουν συνδυαστεί για να οδηγήσουν τις τιμές του πετρελαίου σημαντικά χαμηλότερα. Αυτή η τέλεια καταιγίδα δημιουργεί ερωτήματα τόσο για τη βραχυπρόθεσμη όσο και για τη μακροπρόθεσμη σταθερότητα των τιμών, ασκώντας ακόμα μεγαλύτερη πίεση σε πολλούς από τους κορυφαίους παραγωγούς –πλην των ΗΠΑ- που έχουν προγραμματίσει να συναντηθούν στη Βιέννη στις 3 Δεκεμβρίου.
Για να κατανοήσουμε καλύτερα τι έπεται, οι συμμετέχοντες στην αγορά θα ήταν καλό να αντλήσουν ιδέες από αυτό που οι οικονομολόγοι ονομάζουν “θεώρημα του ιστού της αράχνης”, ένα οικονομικό μοντέλο που βοηθάει να εξηγηθεί η δυναμική των τιμών.
Την περασμένη εβδομάδα, οι τιμές του πετρελαίου υποχώρησαν κατά 10% στις ασταθείς τους συνεδριάσεις που προκλήθηκαν από τα σημάδια της ξέφρενης “αλλαγής πλεύσης” στις αγορές από ορισμένους συμμετέχοντες στην αγορά. Η τιμή του πετρελαίου τύπου WTI “βούλιαξε” κατά ένα τρίτο σε διάστημα μικρότερο των δύο μηνών, στα $50 στο τέλος της περασμένης εβδομάδας από το υψηλό των $76 στις 3 Οκτωβρίου. Ορισμένοι αναλυτές προειδοποιούν ότι στην αγορά μπορεί να επαναληφθεί ακόμη και το μοτίβο που είδαμε πριν από μερικά χρόνια, όταν οι τιμές του πετρελαίου κατέρρευσαν περισσότερο από το ήμισυ, από τα $90 περίπου το Νοέμβριο του 2014 σε μόλις $41 τον Ιανουάριο του 2016.
Τρεις ξεχωριστοί παράγοντες οδήγησαν στην πρόσφατη υποχώρηση των τιμών, η οποία σημειώθηκε παρά τις περαιτέρω κυρώσεις των ΗΠΑ στο Ιράν που περιορίζουν την ικανότητα της χώρας να εξάγει πετρέλαιο:
-Οι περισσότερες αποδείξεις για μια εξασθενημένη παγκόσμια οικονομία, συμπεριλαμβανομένων των απογοητευτικών στοιχείων από την Ευρώπη και των αυξανόμενων ανησυχιών για την οικονομική ευημερία της Κίνας.
-Η επιβεβαίωση ότι η παραγωγή των ΗΠΑ αυξάνεται, συμπεριλαμβανομένου του διπλασιασμού της παραγωγής σχιστολιθικού πετρελαίου από το 2012.
-Οι επαναλαμβανόμενες εκκλήσεις του Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ προς τη Σαουδική Αραβία για την αποφυγή ενεργειών που θα είχαν ως αποτέλεσμα τις υψηλότερες τιμές πετρελαίου.
Η Σαουδική Αραβία σηματοδότησε πρόσφατα το ενδιαφέρον της να ξεκινήσει μια νέα προσπάθεια σταθεροποίησης των τιμών, μειώνοντας τη δική της παραγωγή ως μέρος μιας γενικότερης μείωσης που θα περιλάμβανε τόσο τους παραγωγούς του ΟΠΕΚ όσο και τους μη παραγωγούς του ΟΠΕΚ (κυρίως τη Ρωσία). Όμως, πολλοί συμμετέχοντες στην αγορά πιστεύουν ότι η πιθανότητα να μεταφραστεί αυτό σε μια αποτελεσματική δράση έχει εξασθενηθεί από τις πολιτικές εξελίξεις.
Ο Τραμπ διεξήγαγε μια καμπάνια στο Twitter μέσω της οποίας καλεί όχι μόνο για χαμηλότερες τιμές πετρελαίου συνολικά, αλλά και για τη Σαουδική Αραβία ειδικά να αποφύγει οποιαδήποτε ενέργεια θα εμπόδιζε την πτωτική τάση. Η αξιοπιστία των προσπαθειών του Τραμπ ενισχύθηκε από την απόφασή του να απέχει από τη λήψη μέτρων εναντίον της Σαουδικής Αραβίας για τη δολοφονία του δημοσιογράφου Τζαμάλ Χασόγκι. Τώρα που έλαβαν “προεδρική χάρη” από τον Τραμπ, θα ήταν δύσκολο να φανταστούμε τους κορυφαίους Σαουδάραβες αξιωματούχους να λαμβάνουν σαφή δράση για την αύξηση των τιμών του πετρελαίου.
Όλα αυτά μεταφράζονται σε μια δύσκολη βραχυπρόθεσμη προοπτική για τις τιμές του πετρελαίου. Εκτός από την έλλειψη στήριξης τόσο από πλευράς ζήτησης όσο και από πλευράς προσφοράς, η αγορά πρέπει να διευθετήσει την αποδυνάμωση μιας άλλης “άγκυρας” σταθεροποίησης: του συντονισμού του ΟΠΕΚ με τη Ρωσία και ορισμένες άλλες χώρες-παραγωγούς για την εξισορρόπηση της παραγωγής και της τρέχουσας ζήτησης σε υψηλότερες τιμές. Οι εξελίξεις αυτές σηματοδοτούν επίσης πιο αδύναμες προοπτικές, επιβεβαιώνοντας μια μεταβολή σε μια σημαντική πτυχή του πού και του πώς επιδιώκεται ο ρόλος των παραγωγών.
Μετά από μια δοκιμαστική προσέγγιση στα τέλη του 2014 και την αποχώρησή της από την ηγεσία του κορυφαίου οργανισμού παραγωγής πετρελαίου, του ΟΠΕΚ, η Σαουδική Αραβία συνέχισε από εκεί που άφησε την παραδοσιακή ηγετική της θέση για δύο χρόνια αλλά με κάποιες επιχειρησιακές αλλαγές που αύξησαν τη βραχυπρόθεσμη αποτελεσματικότητα αυτού του ρόλου σταθεροποίησης των τιμών. Αυτές οι τροποποιήσεις περιελάμβαναν τον μεγαλύτερο συντονισμό με τη Ρωσία και ορισμένους άλλους παραγωγούς εκτός ΟΠΕΚ και τη μεγαλύτερη ευελιξία στο πλαίσιο του ΟΠΕΚ. Όμως, η θέση του καρτέλ του πετρελαίου αντιμετωπίζει προκλήσεις από την αυξανόμενη επιρροή των ΗΠΑ
Με την υψηλότερη παραγωγή και τις πιο ηχηρές απόψεις σχετικά με τις τιμές, οι ΗΠΑ επιβεβαιώνουν όλο και περισσότερο τον ρόλο τους ως ένας άλλος de facto παραγωγός στην αγορά πετρελαίου, πράγμα που αποδυναμώνει τον παραδοσιακό ρόλο του ΟΠΕΚ. Και σε αντίθεση με τον ΟΠΕΚ, ένα σημαντικό μέρος του ρόλου της Αμερικής – ο οποίος σήμερα υπολογίζεται με βάση την παραγωγή σχιστολιθικού πετρελαίου του ιδιωτικού τομέα και στερείται κατεύθυνσης ή παρέμβασης του δημόσιου τομέα – αντιμετωπίζεται διαφορετικά, γεγονός που υποδηλώνει μεγάλες διακυμάνσεις σε έναν τυπικό κύκλο τιμών. Θυμηθείτε ότι η παραγωγή σχιστολιθικού πετρελαίου και οι επενδύσεις τείνουν να αντιδρούν στις μεταβολές των τιμών με μεγαλύτερη χρονική υστέρηση (αν και έχει μειωθεί κάπως τα τελευταία χρόνια).
Για να κατανοήσουν την προκύπτουσα δυναμική των τιμών, οι συμμετέχοντες στην αγορά πετρελαίου πρέπει να αντλήσουν ιδέες τους από το θεώρημα των ιστών της αράχνης, μια προσέγγιση που κάποτε ήταν πολύ δημοφιλής για να εξηγούμε τις μεταβολές των τιμών στον τομέα των αγαθών, ιδιαίτερα στη γεωργία.
Με απλά λόγια, το θεώρημα ενσωματώνει τις καθυστερήσεις στην αξιολόγηση του τρόπου με τον οποίο οι αποφάσεις των παραγωγών για την παραγωγή ανταποκρίνονται στις εξελίξεις των τιμών, υπογραμμίζοντας τον λόγο για τον οποίο η τιμή μπορεί να μην συγκλίνει στο επίπεδο ισορροπίας που καθορίζεται από την ζήτηση/προσφορά κατά τρόπο τακτικό και έγκαιρο. Όχι απλά χρειάζεται χρόνος να αυξηθούν οι τιμές ώστε να βρεθούν στο κατάλληλο επίπεδο που θα ανταποκρίνονται στην ισορροπία προσφοράς/ζήτησης, αλλά, σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να βρεθούν εκτός ελέγχου για μια περίοδο, με αποτέλεσμα τις άγριες διακυμάνσεις των τιμών και ορισμένες πιθανές ζημιές τόσο για τους προμηθευτές όσο και για τους καταναλωτές.
Οι συνέπειες της απότομης μείωσης της τιμής πετρελαίου την περασμένη εβδομάδα υπερβαίνουν το συνηθισμένο εύρος των οικονομικών επιδράσεων και των επιδράσεων στην αγορά. Η πτώση παρέχει επίσης μια εικόνα των σταδιακών διαρθρωτικών αλλαγών που αντιμετωπίζει μια αγορά που διαδραματίζει σημαντικό ρόλο σε ένα ευρύ φάσμα αποφάσεων για την παραγωγή, τις επενδύσεις και την κατανάλωση.
capital.gr/bloomberg-view
