«Στοπ» στις πρακτικές των αναθετουσών αρχών που εισάγουν σε διακηρύξεις προμήθειας αγαθών, όρους «γεωγραφικών περιορισμών» προκειμένου να αποκλείσουν προμηθευτές που έχουν έδρα άλλη περιοχή από αυτή που αφορά ο «διαγωνισμός», επιχειρεί να θέσει η Ενιαία Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων (ΕΑΑΔΑΣΥ), επισημαίνοντας ότι τέτοιου είδους προκηρύξεις είναι παράνομες.
Αφορμή για την παρέμβαση της ΕΑΑΔΑΣΥ που γίνεται με την μορφή εγκυκλίου προς τις αναθέτουσες αρχές, αποτελεί το πολύ διαδεδομένο φαινόμενο στις διακηρύξεις για την προμήθεια καυσίμων, να τίθεται ως πρωτεύον το κριτήριο της εντοπιότητας και όχι της πλέον συμφέρουσας τιμής. Και στο συγκεκριμένο τομέα προμηθειών, είτε αφορά καύσιμα κίνησης (πετρέλαιο ή βενζίνη) ή πετρέλαιο θέρμανσης, τα ποσά, συνολικά, είναι πολλών εκατομμυρίων ευρώ, ώστε να… ενδείκνυνται περισσότερο οι φωτογραφικές προκηρύξεις.
Όπως επισημαίνει η ΕΑΑΔΑΣΥ, στα τεύχη πολλών διαγωνισμών, τίθεται ως κριτήριο η χιλιομετρική απόσταση του προμηθευτή, με αποτέλεσμα, κάποιος που πληροί τις προϋποθέσεις συμμετοχής στο διαγωνισμό, προσφέροντας και μάλιστα καλύτερη τιμή, να αποκλείεται εκ των προτέρων, λόγω των γεωγραφικών περιορισμών που τίθενται.
Η ΕΑΑΔΑΣΥ επισημαίνει ότι οι συγκεκριμένοι όροι είναι ανεπίτρεπτοι κατά το ενωσιακό δίκαιο (όπως έχει κριθεί από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης) και απαγορεύεται να τίθενται στα έγγραφα της σύμβασης ως όροι συμμετοχής ή ως κριτήρια ανάθεσης. Όροι, σύμφωνα με την ΕΑΑΔΑΣΥ, μπορούν να μπουν ως προς την καλή εκτέλεση της σύμβασης, αλλά σε καμία περίπτωση να αποκλείεται κάποιος εκ των προτέρων, λόγω απόστασης.
Σύμφωνα με την ΕΑΑΔΑΣΥ, έχει διαπιστωθεί ότι σε αρκετές περιπτώσεις, σε διακηρύξεις προμήθειας υγρών καυσίμων προβλέπεται:
α) ως όρος συμμετοχής, η απαίτηση ο προμηθευτής να διατηρεί πρατήριο σε απόσταση μικρότερη από ορισμένα (χ) χιλιόμετρα από τον τόπο παράδοσης των καυσίμων (έδρα της αναθέτουσας αρχής ή αποθηκευτικούς χώρους – δεξαμενές καυσίμων αυτής).
Αν δεν συντρέχει η εν λόγω προϋπόθεση, για την απόδειξη της οποίας ζητείται, συνήθως, η προσκόμιση υπεύθυνης δήλωσης στον Φάκελο Δικαιολογητικά Συμμετοχής, τότε προβλέπεται ότι η προσφορά του προμηθευτή απορρίπτεται και αποκλείεται για τον λόγο αυτόν από τη συνέχιση της διαδικασίας (λόγος αποκλεισμού).
β) όρος που παρέχει στην αναθέτουσα αρχή είτε την ευχέρεια να συνεκτιμά/αξιολογεί ως κριτήριο ανάθεσης, μέσω της χορήγησης επιπλέον βαθμών, την απόσταση του πρατηρίου του προσφέροντος προμηθευτή από την έδρα της εκάστοτε αναθέτουσας αρχής, για την οποία προορίζεται η προμήθεια των καυσίμων, είτε να αποφασίζει την ανάθεση της σύμβασης στον προσφέροντα, το πρατήριο του οποίου βρίσκεται στη μικρότερη απόσταση από την έδρα της αναθέτουσας αρχής σε σχέση με τους λοιπούς προσφέροντες.
Όπως επισημαίνει η ΕΑΑΔΑΣΥ, σύμφωνα με την πλούσια, ως προς το ζήτημα αυτό, νομολογία του ΔΕΕ, δεν επιτρέπεται να τίθενται γεωγραφικοί περιορισμοί ως κριτήρια ποιοτικής επιλογής/όροι συμμετοχής και άρα ως λόγοι που επιφέρουν τον αποκλεισμό του προσφέροντος, σε περίπτωση μη πλήρωσής τους.
Για παράδειγμα, δεν μπορεί να τίθεται ως προϋπόθεση συμμετοχής στο τεύχος της διακήρυξης “η υποχρέωση διατήρησης, εκ μέρους των υποψηφίων, πρατηρίων υγρών καυσίμων εντός των διοικητικών ορίων του τάδε Δήμου/Περιφέρειας (ή του Δήμου/της Περιφέρειας για τον οποίο προορίζονται)” ή ο όρος ότι “οι εγκαταστάσεις του προμηθευτή πρέπει να βρίσκονται απαραίτητα εντός των ορίων του Δήμου ή όμορων Δήμων και να μην απέχουν περισσότερο από καθορισμένα χιλιόμετρα από το αμαξοστάσιο του Δήμου”.
Επίσης, ως προς την επιλογή του κριτηρίου ανάθεσης της σύμβασης (πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά, βάσει χαμηλότερης τιμής ή χαμηλότερου κόστους του κύκλου ζωής ή βέλτιστης σχέσης ποιότητας – τιμής ή βέλτιστης σχέσης ποιότητας – κόστους), τα έγγραφα της σύμβασης πρέπει να ορίζουν ρητώς και με σαφήνεια την επιλεγείσα βάση του κριτηρίου ανάθεσης και να μη δημιουργούν σύγχυση στους ενδιαφερόμενους οικονομικούς φορείς ως προς αυτό, λαμβάνοντας υπόψη γεωγραφικές παραμέτρους.
Υπό το πρίσμα των παραπάνω, στις περιπτώσεις που ως βάση για το κριτήριο ανάθεσης της σύμβασης ορίζεται η χαμηλότερη τιμή, δεν πρέπει να παρεισφρύουν στη διακήρυξη όροι που θέτουν άλλες παραμέτρους, πλην της χαμηλότερης τιμής (πχ. η δυνατότητα συνεκτίμησης της απόστασης του πρατηρίου του υποψηφίου προμηθευτή από την έδρα του εκάστοτε φορέα για τον οποίο προορίζεται η προμήθεια), διότι προκαλείται εύλογη σύγχυση μεταξύ κριτηρίων ανάθεσης και ποιοτικής επιλογής.
Με τους παραπάνω όρους, όπως έχει κριθεί από το Δικαστήριο, προκαλούνται δυσμενείς διακρίσεις σε βάρος των συμμετεχόντων, ανάλογα με τον τόπο εγκατάστασής τους, οι οποίες αντίκεινται στις θεμελιώδεις αρχές της ενωσιακής νομοθεσίας περί ισότιμης μεταχείρισης, απαγόρευσης διακρίσεων και τήρησης της αρχής της αναλογικότητας, που, είτε δεν δικαιολογούνται από επιτακτικούς λόγους γενικού συμφέροντος είτε δεν είναι ικανά να εξασφαλίσουν την εκπλήρωση του επιδιωκόμενου σκοπού ή βαίνουν πέραν του αναγκαίου μέτρου για την εκπλήρωσή του.
Σε κάθε περίπτωση, έχει κριθεί από το ΔΕΕ, αλλά και από την ΕΑΑΔΑΣΥ σε σχετικές αποφάσεις, ότι, κάθε όρος που τυχόν εισάγει περιορισμό στις γενικές αρχές του ελεύθερου ανταγωνισμού, πρέπει να τεκμηριώνεται με ειδική αιτιολόγηση, ώστε να προκύπτει ότι είναι αναγκαίος και πρόσφορος για την επίτευξη του στόχου στον οποίον αποβλέπει και να μην τελεί σε δυσαναλογία με το αντικείμενο της σύμβασης.
Επισημαίνεται, πάντως, ότι, εφόσον οι αναθέτουσες αρχές το κρίνουν απαραίτητο και δικαιολογημένο, βάσει του ειδικότερου αντικειμένου της υπό ανάθεση σύμβασης και των λοιπών συνθηκών (πχ. αδυναμία αποθήκευσης των προς προμήθεια ειδών από την αναθέτουσα αρχή), έχουν ευχέρεια να περιλάβουν στη διακήρυξη αντίστοιχους όρους, αποκλειστικά ως όρους εκτέλεσης της σύμβασης, σε καμία περίπτωση, ωστόσο, δεν επιτρέπεται να εξαρτήσουν τη συμμετοχή υποψηφίων, και άρα τον αποκλεισμό τους, από ανάλογο γεωγραφικό περιορισμό
Υπό το πρίσμα των ανωτέρω, συνεχίσει η ΕΑΔΑΣΥ, για λόγους δημοσίου συμφέροντος (πχ. προκειμένου ο ανεφοδιασμός των οχημάτων του Δήμου να μη συνεπάγεται δυσανάλογη σπατάλη οικονομικών και διοικητικών πόρων και παραγωγικού χρόνου που τελικά αυξάνει υπέρμετρα το κόστος της σύμβασης), οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να συμπεριλαμβάνουν στα έγγραφα της σύμβασης αντίστοιχους όρους, αποκλειστικά ως ειδικούς όρους εκτέλεσης της σύμβασης, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 130 παρ.2 του ν. 4412/2016.
Για παράδειγμα, σε διακήρυξη προμήθειας υγρών καυσίμων κίνησης, μπορεί να προβλέπεται ως ειδικός όρος εκτέλεσης της σύμβασης, ότι ο προμηθευτής υποχρεούται να παραδώσει τα καύσιμα στους αποθηκευτικούς χώρους – δεξαμενές καυσίμων του Δήμου ή στα οχήματα του Δήμου (για όσους Δήμους δεν διαθέτουν αποθηκευτικούς χώρους – δεξαμενές καυσίμων) σε πρατήριο δικό του ή συνεργαζόμενο, εντός των ορίων του Δήμου ή όμορων Δήμων και πάντως όχι σε σημείο που να απέχει περισσότερα από ορισμένα (x) χιλιόμετρα από την έδρα του Δήμου (ή εντός x ωρών από τη στιγμή της παραγγελίας των υγρών καυσίμων).
Σημειώνεται, ότι τα παραπάνω, ισχύουν αντιστοίχως και σε άλλες περιπτώσεις διαδικασιών σύναψης δημοσίων συμβάσεων
Η Διευκινιστική εγκύκλιος είναι διαθέσιμη ΕΔΩ,
.https://diavgeia.gov.gr/doc/%CE%A1%CE%A8%CE%A6%CE%9D%CE%9F%CE%9E%CE%A4%CE%92-%CE%9B%CE%9F%CE%A7?inline=true
euro2day.gr
