Αλαλούμ στις ενεργειακές κοινότητες προκαλεί ο Σκρέκας με το σχέδιο νόμου που έφερε στη Βουλή

διαβάσαμε στην «Εφημερίδα των Συντακτών» (από τη Λένα Κυριακίδη)

Νέα εμπόδια στις ενεργειακές κοινότητες φέρνει το νομοσχέδιο, που ψηφίζεται τις επόμενες μέρες στη Βουλή, αντί να λύνει και να βελτιώνει το θεσμικό πλαίσιο. Οι -αυθεντικές- ενεργειακές κοινότητες μιλούν στην «Εφ.Συν.»

Φθηνή ενέργεια στα χέρια των πολιτών με έλεγχο της παραγωγής και μείωση της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα προσφέρουν οι ενεργειακές κοινότητες, που όμως βρίσκονται σε αναμμένα κάρβουνα εξαιτίας του νέου σχεδίου νόμου που αναμένεται να ψηφιστεί τις επόμενες ημέρες στη Βουλή.

Το νομοσχέδιο, με τίτλο «Εκσυγχρονισμός της νομοθεσίας για τη χρήση και παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές – Ενσωμάτωση των οδηγιών Ε.Ε. 2018/2001 και 2019/944», το οποίο ενσωματώθηκε στο νομοσχέδιο-μαμούθ του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, καταγγέλλεται ότι προκαλεί αλαλούμ, αντί να βελτιώσει το υπάρχον πλαίσιο και να στηρίξει αυτό το μοντέλο δίκαιης ενεργειακής μετάβασης.

Με κρίσιμες ρυθμίσεις του νομοσχεδίου, που εκτείνεται σε 150 σελίδες, προστίθενται νέοι αποκλεισμοί στις πραγματικές ενεργειακές κοινότητες «ευρείας βάσης», συλλογικής δηλαδή αυτοπαραγωγής και ιδιοκατανάλωσης, που λειτουργούν σύμφωνα με τις αρχές της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας και της βέλτιστης χρήσης πόρων σε τοπική κλίμακα. Αυτές οι «αυθεντικές» ενεργειακές κοινότητες βρίσκονται στον αντίποδα της συντριπτικής πλειονότητας των ψευδεπίγραφων ενεργειακών κοινοτήτων (πάνω από 1.400), που δεν προωθούν την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας και διαστρεβλώνουν τον θεσμό προκειμένου να επωφεληθούν από τα οφέλη του παραβαίνοντας τις παραπάνω ευρωπαϊκές οδηγίες.

Οι αυθεντικές κοινότητες ζέσταναν τον χειμώνα νοικοκυριά και μικροεπιχειρήσεις μέσω εικονικού ενεργειακού συμψηφισμού με τους λογαριασμούς τους (virtual net metering) χάρη σε μια 25ετή επένδυση –αποσβένεται σε περίπου τρία χρόνια– με ειδική μέριμνα για ιδιαίτερα χαμηλό ή μηδαμινό κόστος συνεταιριστικής μερίδας σε ευάλωτους συμπολίτες τους, ανοίγοντας τον δρόμο και για άλλες συλλογικές μορφές ανανεώσιμων πηγών ενέργειας κόντρα στο Χρηματιστήριο Ενέργειας και τους ενεργειακούς κολοσσούς με τα υπέρογκα βάρη και τα ανέγγιχτα υπερκέρδη.

Η μεγαλύτερη ενεργειακή κοινότητα «Μίνωας» διαμοιράζει ρεύμα στα 600 μέλη της, σε όλη την Κρήτη, από φωτοβολταϊκά πάρκα στο σεισμόπληκτο Αρκαλοχώρι. «Οι λίγο πιο εύποροι βοηθούν τους λιγότερο εύπορους ή τους φτωχούς για να πάμε μαζί», μας λέει ο πρόεδρος Λάμπης Γιαννόπουλος για τον εσωτερικό δανεισμό της κοινότητας, η οποία αγκαλιάστηκε από δεκάδες εθελοντές καθηγητές και ερευνητές, πολλούς δήμους και την Περιφέρεια Κρήτης. Αυτή με τη σειρά της αφενός εξοικονομεί για το Δημόσιο 30.000 ευρώ τον χρόνο, καθώς δεν πληρώνει καθόλου ρεύμα για το κεντρικότερο κτίριό της, και αφετέρου χρηματοδοτεί 100 σεισμόπληκτα νοικοκυριά.

Η Ενεργειακή Κοινότητα της Χάλκης «Κάλχιον» καλύπτει τις ανάγκες 220 νοικοκυριών, επιχειρήσεων εστίασης και κυρίως τουρισμού χάρη στο ευρωπαϊκό σχέδιο GReco Islands και πρωτοβουλία του δήμου, που έτσι φορτίζει πλέον και τα πρώτα ηλεκτροκίνητα οχήματά του. Η σταθερή ροή ενέργειας καθ’ όλη τη διάρκεια της χρονιάς επιτυγχάνεται με διοχέτευση της πλεονάζουσας κατά τους χειμερινούς μήνες ποσότητας στη γειτονική Ρόδο από όπου μπορεί να μεταφερθεί πίσω τους καλοκαιρινούς. Το πρόγραμμα εγκαινιάστηκε τον περασμένο Νοέμβριο από τον ίδιο τον πρωθυπουργό μιας κυβέρνησης που ευαγγελίζεται ότι οι ενεργειακές κοινότητες αποτελούν μέρος της λύσης στην ενεργειακή κρίση, αλλά δεν ανταποκρίνεται στις ευθύνες της.

Παραβιάσεις οδηγιών

Το δίκτυο Δέσμη Ενεργειακών Κοινοτήτων είχε εκθέσει τα αιτήματά του, με βασικό την ενίσχυση του μοντέλου ενεργειακού συμψηφισμού, από πέρυσι στο ΥΠΕΝ, χωρίς καμία ανταπόκριση μέχρι πριν από λίγες μέρες και ύστερα από την κατάθεση του νομοσχεδίου (όλη η τελευταία επιστολή του δικτύου στη διεύθυνση: https://t.ly/p_sS). Το υπουργείο ωστόσο επέλεξε, κατά παράβαση της κατεύθυνσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για συμπλήρωση του υπάρχοντος πλαισίου και όχι για διατάραξή του, να συγκροτήσει το νέο νομοθέτημα ώστε δήθεν να ενσωματώσει σε αυτό λιγοστά σημεία των δύο ευρωπαϊκών οδηγιών για τις ενεργειακές κοινότητες (RECs και CEC), που δεν είχαν συμπεριληφθεί στον ν. 4513/2018 και υπαγορεύουν, μεταξύ άλλων, την ανάγκη άρσης των εμποδίων.

Αντίθετα, το υπουργείο εισάγει τη θέσπιση «Κοινότητας Ανανεώσιμης Ενέργειας» (ΚΑΕ) και «Ενεργειακής Κοινότητας Πολιτών» (ΕΚΠ) με αποτέλεσμα οι ιδρυθείσες βάσει του ισχύοντος νόμου κοινότητες να βρίσκονται στον αέρα, είτε έχουν τεθεί σε λειτουργία είτε αναμένουν έγκριση από τον ΔΕΔΔΗΕ. Οι κοινότητες αυτές φοβούνται ότι θα πρέπει να ακολουθήσουν νέες χρονοβόρες και αγκυλωτικές γραφειοκρατικές διαδικασίες, καθώς κανείς δεν εγγυάται προς το παρόν ότι θα μπορούν να συνεχίζουν τη χρήση του ηλεκτρικού δικτύου, εάν αναγκαστούν να μετατραπούν σε μια από τις νέες κατηγορίες. Για παράδειγμα, οι τρεις ενεργειακές κοινότητες του μεγαλύτερου λεκανοπεδίου της χώρας, η Ενεργειακή Κοινότητα Αττικής, η Υπερίων και η Collevtive Energy, αγνοούν τι μέλλει γενέσθαι παρότι κατάφεραν να λάβουν πρόσφατα όρους σύνδεσης στο δίκτυο και ξεκινούν μέσα σε κλίμα αβεβαιότητας την κατασκευή μικρών φωτοβολταϊκών συστημάτων με εικονικό ενεργειακό συμψηφισμό σε Χιλιομόδι (ισχύος 332,64 kWp για 80 μέλη), Κορινθία (500kWp για 100 μέλη) και Ναύπλιο (100kWp για 25 μέλη) αντίστοιχα.

Ακόμα πιο προβληματικό είναι το άρθρο 47Β για σύσταση ενεργειακών κοινοτήτων αποκλειστικά από επιχειρήσεις ή δήμους. Το άρθρο καταστρατηγεί κραυγαλέα την πρόβλεψη του άρθρου 2 της Οδηγίας 944/2019 για ανοιχτή συμμετοχή οποιουδήποτε πολίτη, τοπικού φορέα κι επιχείρησης. Καταστρατηγεί επίσης το άρθρο 22 της Οδηγίας 2001/2018 για πρόσβαση σε όλους τους καταναλωτές, περιλαμβανομένων των καταναλωτών από νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος.

«Ενας επιχειρηματίας μπορεί να εμφανίσει ως μέλη εργαζόμενούς του. Επιδιώκουν να πάψουν οι Ε.Κ. του ν. 4513 και επιτρέπουν σε εμάς να γίνουμε μέλη στις καινούργιες κοινότητες. Στην επικοινωνία που είχαμε ξεκαθάρισαν ότι θα δώσουν οικονομική στήριξη μόνο στις νέου τύπου κοινότητες, γιατί τάχα οι υπάρχουσες δεν είναι συμβατές με το ευρωπαϊκό πλαίσιο, ενώ συμμετέχουν σε πολλά ευρωπαϊκά έργα, έχουν βραβευτεί και διακριθεί πανευρωπαϊκά. Θα υπάρχει αθέμιτος ανταγωνισμός σε βάρος των παλιών Ε.Κ. Δεν υπάρχει καν ο τοπικός χαρακτήρας που περιόριζε κάποια συμφέροντα», τονίζει ο Δαμιανός Τσίγγανος από την Ενεργειακή Κοινότητα Αττικής.

Εντελώς ακατάλληλο και το άρθρο 6Γ για υψηλό ελάχιστο αριθμό 60 μελών, ο οποίος καθίσταται απαγορευτικός για εγχειρήματα που στην πλειονότητά τους ξεκινούν από μια μικρή ομάδα ανθρώπων κι εγγράφουν νέα μέλη, εάν και εφόσον αδειοδοτηθούν. Η ΔΕΣΜΗ αντιπροτείνει να παραμείνει το μίνιμουμ των 15 μελών –όπως άλλωστε προτείνεται για τις ΚΑΕ– και να δίδονται τα όποια κίνητρα όταν ανέλθουν σε 60 αποδεικνύοντας ότι συνιστούν συμμετοχικά σχήματα. Επίσης, το δίκτυο επισημαίνει πως ως πιθανά μέλη της ΚΑΕ αναφέρονται οι Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις, χωρίς να καθίσταται σαφές εάν οι ΑΜΚΕ, οι φορείς ΚΑΛΟ, οι λοιποί συνεταιρισμοί δύνανται να αποτελέσουν μέλη, προτείνοντας την αντικατάσταση του όρου «μικρομεσαίες επιχειρήσεις» με τον όρο «νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου» ώστε να διασφαλιστεί η συμπερίληψη των ανωτέρω στις ΚΑΕ.

Το δε άρθρο 28 ανατρέπει την ισχύουσα διάταξη σχετικά με ενεργειακό συμψηφισμό ενέργειας από μονάδα ΑΠΕ έως 3 MW χωρίς υποχρέωση ταυτοχρονισμού με την καταναλισκόμενη ενέργεια. «Μια μικρή επιχείρηση δεν μπορεί να αποθηκεύει για να συμψηφίσει στο μέλλον το απόθεμα της ενέργειας, που δεν έχει καταναλωθεί και περισσεύει. Κρεοπώλης, μέλος της κοινότητάς μας, δεν μπορεί να βάλει μπαταρία, έχει χίλια προβλήματα. Δεν γίνεται να τον θεωρείς ίσο με μια μεγάλη και πιο ενεργοβόρα εταιρεία, που μπορεί να επενδύσει σε ένα έργο αποθήκευσης. Ο κ. Νίκος συμμετέχει με το νοικοκυριό του στην κοινότητα αλλά βάζει και το κατάστημά του, γιατί προσπαθεί να επιβιώσει», εξηγεί ο Δημήτης Κιτσικόπουλος, αντιπρόεδρος της υποστηρικτικής οργάνωσης ΗΛΕΚΤΡΑ Energy και αντιπρόεδρος του Δ.Σ. ΚΟΙΝΕΡΓΕΙΑ, που ολοκλήρωσε δύο φωτοβολταϊκά πάρκα μόλις δύο στρεμμάτων έκτασης και 100kWp ισχύος το καθένα για την παραγωγή ρεύματος για συνολικά 60 νοικοκυριά και πέντε επιχειρήσεις.

Μια πολύ καλή απάντηση στο ζήτημα της αποθήκευσης δίνει το νέο σύστημα της αντλησιοταμίευσης. Η Ενεργειακή Κοινότητα Σίφνου καινοτομεί με ένα σχέδιο, ύψους 37,25 εκατ. ευρώ, για πλήρη ενεργειακή αυτονομία του Μη Διασυνδεδεμένου Νησιού (ΜΔΝ), που περιλαμβάνει τη δημιουργία τεχνητής λίμνης σε σημείο μη ορατό από κανέναν οικισμό. Γιατί το έργο έχει μπλοκάρει; «Είναι θέμα πολιτικής βούλησης. Η τιμή ρεύματος για υβριδικά πάρκα σε ΜΔΝ δεν ορίστηκε ποτέ. Καθορίζεται από τον υπουργό. Εχουμε ενδιαφερόμενους επενδυτές αλλά ποιος θα συμφωνήσει χωρίς την τιμή;» δηλώνει η Ρόνια Αναστασιάδου, μέλος του Δ.Σ., και αναφέρει: «Οταν θα έχουμε παραπάνω ενέργεια, τότε θα μεταφέρουμε νερό από τη θάλασσα στη λίμνη. Οταν δεν έχουμε, ρίχνουμε το νερό στη θάλασσα και με το υδροηλεκτρικό παράγουμε την ενέργεια που λείπει. Μια λύση χωρίς μπαταρίες, για λόγους οικολογικούς, οικονομικούς κι μη εξάρτησης από εταιρείες». Η μελέτη έχει μάλιστα συνυπολογίσει τις πολλαπλάσιες ενεργειακές ανάγκες την περίοδο της τουριστικής αιχμής, σε βάθος εικοσαετίας.

Για μια θέση στο δίκτυο, χωρίς χρηματοδοτήσεις

Επίσης, δικαιολογημένη αμφισβήτηση προκαλεί η επανάληψη της δέσμευσης για προτεραιότητα των έργων ενεργειακού συμψηφισμού σε ό,τι αφορά τον περιορισμένο ηλεκτρικό χώρο, αφού δεν συνεπάγεται τη διασφάλιση έγκρισης σύνδεσης των μικρών έργων των αυθεντικών κοινοτήτων. Μέχρι σήμερα είδαν συχνά τις αιτήσεις τους να απορρίπτονται ενώ ευνοούνται ενεργειακές κοινότητες εταιρειών και «μεγάλοι παίκτες» μαζικής κατανάλωσης και εμπορικού χαρακτήρα, που κερδοσκοπούν και δρουν ερήμην των κατοίκων και του περιβάλλοντος.

Τελευταίο θύμα αυτής της τακτικής η Ε.Κ. Δημητρίου Υψηλάντη στην Κοζάνη, ελλείψει διάθεσης συγκεκριμένου ηλεκτρικού χώρου στις ενεργειακές κοινότητες (Βλ. «Δεν βρίσκουν θέση στον ήλιο οι ενεργειακές κοινότητες», «Εφ.Συν.» 8.2.2023). Και η αίτησή του στον ΔΕΔΗΕ απορρίφθηκε και η πρότασή του στη ΔΕΗ για δημιουργία έργων εικονικού συμψηφισμού σε εκτάσεις απολιγνιτοποίησης πρώην ορυχείων είχε αγνοηθεί. Προτείνει επίσης συνεργασία ΔΕΔΔΗΕ και ΑΔΗΜΕ, που προϋποθέτει θεσμικές αλλαγές, προκειμένου να συνδεθούν τα έργα σε ιδιωτικούς υποσταθμούς της περιοχής.

«Τα τελευταία χρόνια δεν έχουν γίνει υποδομές για να φιλοξενηθούν πολλά μικρά φωτοβολταϊκά πάρκα με συνέπεια να μην μπορούμε να κάνουμε εικονικό ενεργειακό συμψηφισμό. Αυτή τη στιγμή σπίτια κρυώνουν στην Κοζάνη, όπου κατασκευάζονται πολύ μεγάλης έκτασης φωτοβολταϊκά πάρκα. Πριν από κάποιους μήνες εγκαινιάστηκε μεγάλο φωτοβολταϊκό πάρκο των ενεργειακών πετρελαίων 200MWh, ενώ η ΔΕΗ φτιάχνει φωτοβολταϊκά πάρκα ισχύος 2GWh. Υπάρχει τεράστια επενδυτική κινητικότητα, αλλά δεν μπορούμε να δώσουμε φθηνή ενέργεια στους κατοίκους», καταγγέλλει ο Λευτέρης Ιωαννίδης, πρόεδρος του Δικτύου ενεργειακών κοινοτήτων μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα Δυτικής Μακεδονίας «Οφελος».

Ανικανοποίητο παραμένει το αίτημα χρηματοδότησης για έργα εικονικού ενεργειακού συμψηφισμού, τα οποία αποκλείονται από τον δανεισμό συστημικών τραπεζών, καθώς οι αόριστες αναφορές περί οικονομικών κινήτρων κι ένταξης των κοινοτήτων στον Αναπτυξιακό νόμο είχαν οριστεί ήδη στον ν. 4513, χωρίς να φέρουν ούτε ένα ευρώ στις Ε.Κ. «Υπάρχει “παράθυρο” ευκαιρίας με το Ταμείο Ανάκαμψης, προγράμματα από το Ταμείο Συνοχής και Περιφερειακής Ανάπτυξης. Προβλέπονται χρηματοδοτήσεις για ενεργειακές κοινότητες σε όλα τα κράτη-μέλη και είναι η κατεύθυνση από την Κομισιόν να χρησιμοποιηθεί το σχέδιο REPowerEU κι άλλα προγράμματα για στήριξη των Ε.Κ. Η ερώτηση είναι αν όλα αυτά τα χρήματα θα φτάσουν όντως στις πραγματικές ενεργειακές κοινότητες κι αν θα είναι διαφανή και εύκολα προσβάσιμα. Βλέπουμε ότι σε πολλές χώρες χρησιμοποιούνται τα Ταμεία Ανάκαμψης. Εδώ εξήγγειλαν χρηματοδότηση 100 εκατ. ευρώ από το Ταμείο μόνο σε δήμους για Ε.Κ.» υπογραμμίζει ο Χρήστος Βρεττός από την Πανευρωπαϊκή Ομοσπονδία Ενεργειακών Συνεταιρισμών REScoop.eu.

Η Ενεργειακή Κοινότητα Καρδίτσας έχει την τύχη να έχει στο δυναμικό των εκατοντάδων μελών της τη συνεταιριστική τράπεζα Καρδίτσας, αρωγός της σε μονάδα βιομάζας, που έχει δημιουργήσει θέσεις εργασίες κι αποτελεί το πρώτο βήμα σε έναν στόχο για συγκρότηση μιας εφοδιαστικής αλυσίδας συγκομιδής και μεταφοράς της μεγάλης ποσότητας υπολειμμάτων καλλιεργειών και του δασικού οικοσυστήματος του νομού για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Το εργοστάσιο δημιουργεί coffee pellet, ένα νέο βιοκαύσιμο από κατακάθι καφέ, το οποίο συγκεντρώνεται από νοικοκυριά και καφετέριες, και ξύλο από τα κλαδέματα δέντρων του δήμου, που αντί να πετιούνται σε παράνομες χωματερές, να καίγονται ή να θάβονται, βρίσκουν χώρο επεξεργασίας. Ηδη ένα νηπιαγωγείο κάλυψε της θερμικές του ανάγκες χωρίς σταγόνα πετρελαίου, ενώ του χρόνου θα πάρουν σειρά άλλα κτίρια.

Οπως μας λέει ο Βασίλης Φιλίππου από το Δ.Σ. της ΕΣΕΚ, «μαθητές και καθηγητές του 1ου Πειραματικού Λυκείου Καρδίτσας ευαισθητοποιήθηκαν και μάζεψαν επί τρεις μήνες σχεδόν έναν τόνο υπολειμματικό καφέ, που μετατράπηκε στο βιοκαύσιμο, παραδόθηκε σε δομή του Δήμου Καρδίτσας και θα διαμοιραστεί σε κοινωνικά ευάλωτα νοικοκυριά, ώστε συμπολίτες τους να ζεσταθούν με αυτό το νέο καύσιμο». Παράλληλα, η ΕΣΕΚ σχεδιάζει δύο φωτοβολταϊκά πάρκα ιδιοκατανάλωσης, τα οποία βρίσκονται σε φάση αδειοδότησης, και είκοσι κατασκευές φωτοβολταϊκών σε στέγες μελών ή μη της ΕΣΕΚ, σε συνεργασία με την Greenpeace Ελλάδος και τη χρηματοδοτική πλατφόρμα Genervest για την εγκατάστασή τους σε συνολικά 90.000 ελληνικά σπίτια.