Η πρόταση αποτελεί κεντρικό μέρος της ημερήσιας διάταξης του Προέδρου Juncker για μια Ευρώπη που προστατεύει . Η πρωτοβουλία έρχεται στο φως των πιο περίπλοκων και συχνών φυσικών καταστροφών που έπληξαν σοβαρά πολλές ευρωπαϊκές χώρες τα τελευταία χρόνια. Ένα βασικό μέρος της πρότασης είναι η δημιουργία της rescEU, ένα αποθεματικό σε ευρωπαϊκό επίπεδο δυνατοτήτων πολιτικής προστασίας όπως αεροσκάφη εναέριων δασών, ειδικές αντλίες νερού, αστικά κέντρα έρευνας και διάσωσης και νοσοκομεία πεδίου και ιατρικές ομάδες έκτακτης ανάγκης. Αυτά θα συμπληρώσουν τα εθνικά περιουσιακά στοιχεία και θα διοικούνται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή προκειμένου να υποστηρίξουν τις χώρες που επλήγησαν από καταστροφές, όπως πλημμύρες, δασικές πυρκαγιές, σεισμούς και επιδημίες. Μόνο το 2017, περισσότεροι από 200 άνθρωποι σκοτώθηκαν από φυσικές καταστροφές στην Ευρώπη και πάνω από ένα εκατομμύριο εκτάρια δάσους καταστράφηκαν.
Ο Πρόεδρος Jean-Claude Juncker δήλωσε: «Η Ευρώπη δεν μπορεί να βρίσκεται στα πλάνα όταν τα κράτη μέλη μας υποφέρουν από φυσικές καταστροφές και χρειάζονται βοήθεια.» Δεν υπάρχει χώρα στην Ευρώπη ανήθικη σε φυσικές καταστροφές που δυστυχώς έχουν γίνει το νέο φυσιολογικό. “Η Ευρώπη είναι μια ηπειρωτική αλληλεγγύη και πρέπει να είμαστε καλύτερα προετοιμασμένοι από πριν και πιο γρήγορα να βοηθήσουμε τα κράτη μέλη μας στην πρώτη γραμμή”.
“Οι τραγωδίες του περασμένου καλοκαιριού και των τελευταίων ετών έχουν δείξει ότι το σημερινό μας σύστημα αντιμετώπισης καταστροφών έχει φτάσει στα όριά του με την υπάρχουσα εθελοντική του μορφή, οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε έχουν εξελιχθεί και πρέπει να το κάνουμε και αυτό είναι θέμα αλληλεγγύης και ευθύνης σε όλα τα επίπεδα, αυτό που περιμένουν οι ευρωπαίοι πολίτες από εμάς και τώρα κοιτάω προς τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να αγκαλιάσουν αυτή την πρόταση “, δήλωσε ο Χρήστος Στυλιανίδης , αρμόδιος Επίτροπος για την Ανθρωπιστική Βοήθεια και τη Διαχείριση Κρίσεων.
Η πρόταση της Επιτροπής επικεντρώνεται σε δύο συμπληρωματικούς άξονες δράσης που στοχεύουν: (i) στην ενίσχυση της συλλογικής αντίδρασης σε ευρωπαϊκό επίπεδο και (ii) στη βελτίωση της ικανότητας πρόληψης και ετοιμότητας:
- Ενίσχυση της ευρωπαϊκής ικανότητας αντιμετώπισης: rescEU
– Θα δημιουργηθεί αποθεματικό πολιτικής προστασίας της ΕΕ για την προστασία των περιουσιακών στοιχείων πολιτικής προστασίας, προκειμένου να βοηθηθούν τα κράτη μέλη να ανταποκριθούν σε καταστροφές, όταν οι εθνικές ικανότητες είναι συγκλονισμένες. Το rescEU θα περιλαμβάνει περιουσιακά στοιχεία, όπως τα αεροσκάφη πυρόσβεσης και τον εξοπλισμό άντλησης νερού, που θα συμπληρώνουν τις εθνικές ικανότητες. Όλα τα έξοδα και οι δυνατότητες της αποζημίωσης θα καλυφθούν πλήρως από τη χρηματοδότηση της ΕΕ, ενώ η Επιτροπή θα διατηρήσει τον επιχειρησιακό έλεγχο αυτών των περιουσιακών στοιχείων και θα αποφασίσει για την ανάπτυξή τους.
– Παράλληλα, η Επιτροπή θα βοηθήσει τα κράτη μέλη να ενισχύσουν τις εθνικές τους ικανότητες, χρηματοδοτώντας τα έξοδα προσαρμογής, επισκευής, μεταφοράς και λειτουργίας των υφιστάμενων πόρων τους – ενώ σήμερα καλύπτονται μόνο τα έξοδα μεταφοράς. Τα περιουσιακά στοιχεία θα καταστούν μέρος ενός κοινού αποθέματος πόρων έκτακτης ανάγκης στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής ομάδας πολιτικής προστασίαςκαι θα διατεθούν για ανάπτυξη μετά από καταστροφές.
- Ενίσχυση της πρόληψης των καταστροφών και της ετοιμότητας
– Σύμφωνα με τη σημερινή πρόταση, θα ζητηθεί από τα κράτη μέλη να μοιραστούν τις εθνικές τους στρατηγικές πρόληψης και ετοιμότητας, προκειμένου να εντοπίσουν συλλογικά και να αντιμετωπίσουν ενδεχόμενα κενά.
– Η πρόταση ενισχύει τη συνεργασία και τη συνοχή με τις υφιστάμενες πολιτικές της ΕΕ που αφορούν την πρόληψη και την ετοιμότητα. Αυτό περιλαμβάνει, για παράδειγμα, τη στρατηγική της ΕΕ για την προσαρμογή στην αλλαγή του κλίματος, τα ευρωπαϊκά διαρθρωτικά ταμεία και ταμεία επενδύσεων, το Ταμείο Αλληλεγγύης, την περιβαλλοντική νομοθεσία (π.χ. σχέδια διαχείρισης των πλημμυρών και λύσεις που βασίζονται στο οικοσύστημα), έρευνα και καινοτομία και πολιτικές για την αντιμετώπιση σοβαρών διασυνοριακών απειλές για την υγεία και άλλα.
Τέλος, η πρόταση θα απλουστεύσει και θα απλουστεύσει τις διοικητικές διαδικασίες προκειμένου να μειωθεί ο χρόνος που απαιτείται για τη διάσωση της βοήθειας για σωτήρια βοήθεια.
Ιστορικό
Ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας της ΕΕ βασίζεται επί του παρόντος σε ένα εθελοντικό σύστημα, μέσω του οποίου η ΕΕ συντονίζει τις εθελοντικές συνεισφορές των συμμετεχόντων κρατών σε μια χώρα που έχει ζητήσει βοήθεια. Οι προσφορές βοήθειας συντονίζονται από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Συντονισμού για την Επείγουσα Ανάγκη , που εδρεύει στις Βρυξέλλες. Τα τελευταία χρόνια, οι ακραίες καιρικές συνθήκες και άλλα φαινόμενα έχουν επεκτείνει την ικανότητα των κρατών μελών να αλληλοβοηθούνται, ιδίως όταν πολλά κράτη μέλη αντιμετωπίζουν ταυτόχρονα τον ίδιο τύπο καταστροφής. Στις περιπτώσεις όπου υπάρχει περιορισμένη ή καθόλου διαθεσιμότητα περιουσιακών στοιχείων, η ΕΕ δεν διαθέτει αποθεματικό δυναμικό για να βοηθήσει τα συντριπτικά κράτη μέλη.
Το 2017 έχει δει ένα ευρύ φάσμα καταστροφών. Συνολικά, πάνω από 200 άνθρωποι σκοτώθηκαν από φυσικές καταστροφές στην Ευρώπη το 2017. Ωστόσο, οι φυσικές καταστροφές έχουν επίσης σοβαρό οικονομικό αντίκτυπο. Από το 1980, καθώς και το ανθρώπινο κόστος, τα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν χάσει πάνω από 360 δισεκατομμύρια ευρώ σε ακραίες καιρικές συνθήκες και κλίμα. Μόνο στην Πορτογαλία, η άμεση οικονομική ζημία των γεγονότων δασικής πυρκαγιάς από τον Ιούνιο έως τον Σεπτέμβριο εκτιμάται ότι ανέρχεται σε περίπου 600 εκατ. Ευρώ, ήτοι 0,34% του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος της Πορτογαλίας.
Από την ίδρυσή του το 2001, ο Μηχανισμός Πολιτικής Προστασίας της ΕΕ έχει παρακολουθήσει πάνω από 400 καταστροφές και έχει λάβει περισσότερες από 250 αιτήσεις για βοήθεια. Ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας της ΕΕ μπορεί να ενεργοποιηθεί ως απάντηση σε ανθρωπογενείς και φυσικές καταστροφές, αλλά υποστηρίζει την ετοιμότητα και την πρόληψη των καταστροφών.
Ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας της ΕΕ περιλαμβάνει όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ καθώς και διάφορα άλλα συμμετέχοντα κράτη εκτός της ΕΕ, δηλαδή την Ισλανδία, τη Νορβηγία, τη Σερβία, την Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, το Μαυροβούνιο και την Τουρκία. το rescEU θα επεκταθεί στα εν λόγω συμμετέχοντα κράτη ως ένδειξη της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης.
