6 Οκτ 2015 🕐 10.06 | Notaka

«Ελεύθερος ανταγωνισμός και καταναλωτής».

Η προστασία της ανταγωνιστικής δομής της αγοράς και, μέσω αυτής, των καταναλωτών, ειδικά σε περιόδους παρατεταμένης οικονομικής κρίσης, αποτελεί μια από τις πιο σημαντικές αποστολές κάθε Αρχής Ανταγωνισμού. Αυτές είναι υποχρεωμένες να διασφαλίζουν την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς προς όφελος της κοινωνίας και της οικονομίας και, μέσα από τη δράση τους, να αποτρέπουν την εκδήλωση παραβατικών συμπεριφορών.

του Δημήτριου Κυριτσάκη *

Υπό αυτήν την έννοια, η Αρχή Ανταγωνισμού κάθε χώρας υπηρετεί και προασπίζει ευθέως το δημόσιο συμφέρον και διασφαλίζει, με έμμεσο, αλλά όχι πάντοτε εμφανή τρόπο, τα συμφέροντα των καταναλωτών, τόσο σε θέματα τιμών όσο και σε θέματα ποιότητας και ποικιλίας των αγαθών και υπηρεσιών.

Μια από τις μεγαλύτερες δυσκολίες που έχουν να αντιμετωπίσουν οι Αρχές Ανταγωνισμού είναι το ότι πολλές φορές το αποτέλεσμα της δράσης τους, επειδή δεν είναι άμεσο, δεν είναι ευθέως ορατό στους καταναλωτές. Ο μέσος, δηλαδή, πολίτης- καταναλωτής, μόνο σε βάθος χρόνου μπορεί να αντιληφθεί πλήρως τη λειτουργία και το ρόλο των Επιτροπών. Ειδικά στις χώρες χωρίς μεγάλη εμπειρία στις δομές του ελεύθερου ανταγωνισμού, στις οποίες δυστυχώς εμπίπτει και η χώρα μας, το πρόβλημα γίνεται ακόμη πιο οξύ. Κλασικό παράδειγμα το ότι πολλές φορές «χρεώνεται» στην Ελληνική Επιτροπή Ανταγωνισμού η αδυναμία αυτής να «ρυθμίσει» άμεσα τις τιμές προς τα κάτω, σαν να είναι αυτή υποκατάστατο της άλλοτε αγορανομίας σε καθεστώς γενικής διατίμησης. Όμως δεν είναι αυτός ο θεσμικός ρόλος της Επιτροπής. Είναι γεγονός ότι, προϊόντος του χρόνου, η «σύγχυση» αυτή ολοένα και αμβλύνεται. Ωστόσο, και μόνο το γεγονός ότι, ακόμη και σήμερα, ορισμένοι «εγκαλούν» την Επιτροπή για ένα θέμα που δεν εμπίπτει στην αρμοδιότητά της, επιβεβαιώνει ότι ένα μεγάλο μέρος των καταναλωτών δεν έχει ακόμη συνειδητοποιήσει ότι πλέον, οι τιμές είναι αποτέλεσμα ελεύθερης διαπραγμάτευσης και ρυθμίζονται από τις δυνάμεις και τους συντελεστές της αγοράς, τους οποίους στοχεύει να τιθασεύσει η Επιτροπή Ανταγωνισμού.

Το θέμα, βεβαίως, δεν είναι ο επιμερισμός του βάρους, αλλά ο κοινός τόπος ότι η εμπέδωση καταναλωτικής συνείδησης στους πολίτες και συνείδησης ανταγωνισμού στις επιχειρήσεις προσφέρει υπηρεσίες στους ίδιους ενώ, παράλληλα, υποβοηθεί σημαντικά το ρόλο των Επιτροπών Ανταγωνισμού. Των Επιτροπών, που από μόνες τους συναντούν στις περισσότερες των περιπτώσεων σημαντικές δυσκολίες, προκειμένου να εντοπίσουν και να διακριβώσουν παραβατικές συμπεριφορές. Συμπεριφορές που στρεβλώνουν τον υγιή ανταγωνισμό και επιβαρύνουν τον ίδιο τον καταναλωτή αλλά και την οικονομία γενικότερα. Παραβατικές συμπεριφορές που σε πολλές περιπτώσεις οφείλονται σε χρόνιες στρεβλώσεις, δομικές ανεπάρκειες και αστοχίες συμφυείς με επικράτηση συντεχνιακών λογικών, στεγανοποίηση και κατάτμηση των αγορών, καρτελοποίηση των δημόσιων διαγωνισμών, κρατικοδίαιτη επιχειρηματικότητα, λογικές της «αρπαχτής» κ.λπ. Συμπεριφορές, που βρίσκουν πρόσφορο το έδαφος σε περιόδους παρατεταμένων οικονομικών κρίσεων και, σχετικά ελεύθερο, πεδίο ενεργοποίησής τους μπροστά σε επιχειρήσεις που δεν είναι αποφασισμένες να λειτουργούν με βάση την εταιρική ευθύνη ή σε αδιάφορους καταναλωτές και ανυποψίαστους αγοραστές.

Είναι προς το συμφέρον των υγιώς λειτουργουσών επιχειρήσεων να συνδράμουν την Επιτροπή στο έργο της με τεκμηριωμένες καταγγελίες και συνεργασία. Ομοίως, οι καταναλωτές και αγοραστές δεν πρέπει να αγνοούν ότι οι ίδιοι είναι οι κυρίαρχοι και οι πραγματικοί ρυθμιστές της αγοράς και η δική τους ενεργοποίηση και, ει δυνατόν, η συλλογική αντίδραση, ιδιαίτερα σε φαινόμενα κερδοσκοπίας, μπορεί να αποτρέψει άμεσα, ή έστω να περιορίσει, τα σχετικά φαινόμενα. Αρκεί να γίνει κατανοητό ότι η «αγοραστική» επιλογή είναι δύναμη και τη δύναμη αυτή την κρατούν στα χέρια τους οι ίδιοι οι καταναλωτές. Έτσι, οι συνειδητοποιημένοι καταναλωτές αποτελούν τον αμεσότερο και αποτελεσματικότερο δραστικότερο παράγοντα διασφάλισης της σωστής διαμόρφωσης των τιμών, αλλά και τον πολυτιμότερο σύμμαχο των Επιτροπών Ανταγωνισμού.

Αμεσότητα και αποτελεσματικότητα που δεν μπορεί διαφορετικά να έχει καμία Επιτροπή Ανταγωνισμού, αφού η στοιχειοθέτηση παράβασης και η επιβολή κυρώσεων απαιτεί συλλογή και επεξεργασία μεγάλου όγκου στοιχείων, απόλυτη τεκμηρίωση και θεμελίωση των αποφάσεών της, με πλήρη απόδειξη, και όχι απλώς πιθανολόγηση, της ύπαρξης παραβατικών συμπεριφορών, παραβάσεων που θα πρέπει να επιβεβαιώνονται και από το Διοικητικό Εφετείο, το οποίο ασκεί πλήρη έλεγχο ουσίας και ενώπιον του οποίου έχει δικαίωμα να προσφύγει κάθε ελεγχόμενος στον οποίο έχει επιβληθεί πρόστιμο ή μέτρα συμμόρφωσης, διότι διαφορετικά οι αποφάσεις της Επιτροπής είναι ατελέσφορες.

Μακάρι η ευαισθητοποίηση του μεγαλύτερου μέρους των καταναλωτών ατομικά και ως μέλη ολιγάριθμων καταναλωτικών οργανώσεων, όπως ισχύει στις περισσότερες από τις προηγμένες χώρες, να βρει γρήγορα μιμητές.

Εν είδει επιλόγου, ρόλος της Επιτροπής Ανταγωνισμού σε αυτή την απαιτητική περίοδο είναι η καταπολέμηση των πρακτικών που περιορίζουν ή νοθεύουν τον ανταγωνισμό και καταλήγουν σε βλάβη των καταναλωτών, και η καταπολέμηση των φραγμών εισόδου στην αγορά, η οποία πρέπει να είναι ελεύθερη και ανοικτή για όλες τις επιχειρήσεις. Ο εξορθολογισμός και η καταπολέμηση των στρεβλώσεων της αγοράς δεν είναι εύκολος, ούτε άμεσος. Μόνιμος είναι ο αγώνας της Επιτροπής κατά της εγγενούς δυσχέρειας για τη συλλογή αποδεικτικού υλικού και τη στιβαρή τεκμηρίωση παραβατικών συμπεριφορών.

Εμείς από τη μεριά μας ζητούμε, ως Επιτροπή, τη συνδρομή των επιχειρήσεων και των καταναλωτών, με κατανόηση του ότι σε μια υγιώς λειτουργούσα, ανταγωνιστική αγορά όλοι κερδίζουν: Η ανταγωνιστική, ανοικτή αγορά και ο σεβασμός των θεσμών και των κανόνων στο πλαίσιο του Κράτους Δικαίου προσελκύει επενδύσεις, δημιουργεί δυνατότητες και νέους τομείς δράσης και ανταμείβει την υγιή επιχειρηματικότητα και τους επιχειρηματίες εκείνους που πρωτοπορούν στο αντικείμενό τους, έχουν καινοτόμες ιδέες, διαθέτουν για έρευνα και εξέλιξη στην τεχνολογία και, πρωτίστως, σέβονται τους πελάτες τους.

* Ο Δημήτριος Κυριτσάκης είναι πρόεδρος της Επιτροπής Ανταγωνισμού (Ε. Α.), ε.τ. Αντιπρόεδρος του Άρειου Πάγου